Porosty jako biowskaźniki jakości powietrza

Porosty to grzyby ściśle powiązane  z samożywnymi glonami. Inaczej mówiąc, jest to grzyb lichenizowany. Porosty nie stanowią grupy taksonomicznej lecz ekologiczną. Najczęstszym składnikiem autotroficznym są glony zielenice. W Polsce stwierdzono ok. 1600 gat. porostów.

W naszym kraju na nowej /2014 r./ liście grzybów podlegających ochronie gatunkowej znajduje się 178 gatunków porostów podlegających ochronie ścisłej i 27 gatunków częściowo chronionych; to m.in. brodaczki, chrobotki, włostki, pawężnice, odnożyce.

Ze względu na wrażliwość porostów na skażenia powietrza, wykorzystuje się je do określania jakości powietrza. Są bardzo dobrym wskaźnikiem. Stąd jako bioindykatory służą już w wielu krajach przeszło 100 lat.

W naszym kraju, ze względu na duże zanieczyszczenia powietrza, obserwuje się pustynie porostowe, czyli miejsca, także te poza miastem, bez porostów lub jedynie z najbardziej odpornymi porostami: proszkowatymi i skorupiastymi.

Mamy 4 zasadnicze formy morfologiczne porostów: krzaczkowate, listkowate, łuseczkowate, skorupiaste. Szczegółowiej możemy wydzielić 7 form: w/w oraz nitkowate, rozetkowate i proszkowate /niektórzy nie wyróżniają porostów rozetkowych zaliczając je do listkowatych, porosty nitkowate zaliczają  do krzaczkowatych, proszkowate zaś zaliczają do skorupiastych/.

Wrażliwość  form morfologicznych na skażenia powietrza przedstawia się następująco:

bardzo wrażliwe                                            mało wrażliwe

krzaczkowate > listkowate > łuseczkowate > skorupiaste

Do oceny stanu powietrza wykorzystujemy epifity, czyli porosty nadrzewne; prowadząc biomonitoring należy zazwyczaj unikać drzew iglastych, ponieważ zespoły epifitów na nich są z natury ubogie /kwaśne środowisko/, oraz drzew obcego pochodzenia /m.in. tuj, grochodrzewu, kasztanowca/, gdyż epifity na nich rozwijają się słabo, także w korzystnych warunkach. Jeśli nie jest to konieczne, omijamy także topole i wierzby, gdyż kora ich jest silnie eutroficzna i porosty na nich mają stosunkowo niską wartość indykacyjną.

Wskutek  dominacji skażeń kwaśnych porosty kwasolubne kolonizują najbardziej zanieczyszczone tereny. Pojawiają się także na korze drzew w normalnych warunkach mającej odczyn obojętny lub zasadowy. Do najbardziej odpornych na zanieczyszczenia acidofilnych porostów należy misecznica proszkowata, liszajec zwyczajny, paznokietnik ostrygowy czy brudziec ciemnozielony.

 

 

 

W wielu miejscach mamy do czynienia z tzw. pustynią porostową, brak w niej porostów epifitycznych. W innych zaś występuję jedynie szczątki porostów:

Nierzadko mchy można ujrzeć na pniach:

Albo też glony i w miarę odporne na skażenia powietrza porosty:

Porosty proszkowate świadczą o dużych skażeniach powietrza, a niestety, je gł. widujemy na pniach drzew:

Porosty listkowate rzadko już można spotkać, nawet w lasach. Pustułka pęcherzykowata stała się rzadko spotykanym epifitem: